Yörük Ali “EFE”
Yörük Ali Efe 1896 yılında Yenipazar ilçesinin Kavaklı Köyünde dünyaya gelmiştir, mazbut ve ağırbaşlı olmasına rağmen 1919 yılında çete örgütü kurarak Kurtuluş Savaşı’na iştirak için dağa çıkmıştır. Aydın’ı işgal edip Ege’nin iç kesimlerine sarkmaya kalkan Yunanlılar ilk baskını Yörük Ali Efe’den yemişlerdir.
Yunanlılar İzmir’den Aydın’a kadar dikkatli bir şekilde işgale başlamışlar, 26 Mayıs 1919 günü Germencik-İncirliova’yı işgal ederek 27 Mayıs 1919 günü Aydın’a ulaşmışlardır. Bu haber çabucak yayıldı, Aydın’da bulunan dükkan sahipleri korkudan dükkanlarını kapatarak ortadan yok oldular. Bu arada Yörük Ali Efe’nin, Kıllıoğlu Hüseyin’in, Kara Durmuş’un, Kozalaklı Mehmet’in, Mesutlulu Mestan’ın, Dokuzun Hasanın, Demirci Mehmet Efe’nin, Sancaktarın Ali’nin düşmana baskın yapılacağı duyuldu. Bakırköylü Teğmen Kadri’nin 80 kişilik kuvveti ile dağlara çıktığı haberi etrafa yayıldı, o sıralar Yörük Ali Efe Çine’nin Yağcılar Köyü’nde bulunuyordu. Yörük Ali Efe ile birlikte Kıllıoğlu Hüseyin, Yüzbaşı Ahmet, Teğmen Zekai, Yedek Teğmen Necmi işbirliği yaptılar ve düşmana karşı örgütlenmek için köylerine adam toplamaya gittiler. Yörük Ali Efe’nin etrafında gözünü budaktan sakınmayan, attığını vuran, kaçanın ve uçanın bile vize almak zorunda olduğu 60 cengaver toplanmıştı. Durum bu iken Yunanlılar yavaş yavaş 3 Haziran 1919 günü Nazilli’ye girmişler, halka zulüm etmeye başlamışlardı. Hat boyunca tüm köy, kasaba ve kentler huzursuzdu. Yörük Ali Efe Çine’ye 5 Haziran 1919’da bir İtalyan Birliği’nin karargah kurması sonucu bu günkü Yenipazar ilçesinin Donduran Köyüne doğru yol almış, 15-16 Haziran geceside sallarla Büyük Menderes Nehri geçilmişti.
Hedef Sultanhisar’dı, burada Malgaç Demiryolu Köprüsünü bekleyen Yunan Birliğine baskın verilecekti. Sabahın 6’sına doğru birliğin etrafını iyice saranefeler arasında Çineli Kör Ahmet, Kıllıoğlu Hüseyin, Molla Hasan, Muğlalı Topal Hamza gibi namlı efeler vardı, köprünün ayaklarına 2 kalıp dinamit yerleştirildikten sonra köprü büyük bir gümbürtü ile havaya uçtu. Neye uğradığını şaşıran düşman silaha sarıldıysada muvaffak olamadı, etraflarının tamamen sarılmış olması hepsinin imhasına yol açtı. Bu baskın sırasında yalnızca Çine’nin İbrahimkavağı Köyünden Tahtacı Memiş bilinmeyen bir kurşunla yaralanmıştı, bu olaydan sonra Yörük Ali Efe Uzunlar Köyü’ne çıkmıştır.
Tarihe "MALGAÇ BASKINI" olarak geçen bu olay 16 Haziran 1919’da gerçekleşti, hedef Yunan İkmal Yolunun kesilerek arkadaki milli güçlerin toparlanması idi. Bu sağlanmıştır, ayrıca milli güçler bu olaydan büyük cesaret almışlardır.
Uzurlar Köyü’nde bir müddet dinlenen Yörük Ali Efe buradan İsabeyli’ye geçmiş, Nazilli Jandarma Bölük Komutanrı Arap Yüzbaşı Nuri Bey aracılığı ile Demirci Mehmet Efe’ye mektup yazılmıştır, 19-20 Haziran 1919 gecesi aldıkları kötü bir haber üzerine bu günkü Nazilli’ye bağlı Sinekçiler Köyüne çekilen Yörük Ali Efe’ye köye gelen bir molla DEMİRCİ MEHMET EFE’nin NAZİLLİ’yi bastığını bildirmiştir. Bu olaydan sonra Yunanlılar geri çekilmeye başladılar, Nazilli’ye inen Yörük Ali Efe Nazilli’yi yağmalanmış buldu.
Yunanlılar Nazilli’den çekilirken 40 kişiyide beraberinde götürmüşler, bunları uğradıkları başarısızlığın bedeli olarak Köşk’te kurşuna dizmişlerdir. Bunların hepside sivildi, Nazilli Baskınını veren DEMİRCİ MEHMET EFE Pirlibey’de ki karargahına çekilmişti. Zira DEMİRCİ MEHMET EFE o zamanlar Pirlibey Kasabası’nda ikamet ediyordu..
AYDIN KENT SAVAŞI’nda Yörük Ali Efe ve kızanlarının taarruzu ile Yunanlılar geriye püskürtüldü, elindeki güçlü silahlarla saldıran Yunanlılara karşı efelerin verdiği mücadele amansızdı. Özellikle bütün köşebaşlarını tutan düşman milli kuvvetlerin ilerlemesine fırsat vermiyordu. Aydın Beycamii’ne yerleştirilen makinalı tüfek ise bölgeyi tam anlamı ile ablukaya almış, bir çok efenin bile şehit olmasına yol açmıştır.
Ateşin cami minaresinden geldiğini sezen Yörük Ali Efe bir fırsatını bularak makinalıyı kullanan Yunan Askerini tesirsiz hale getirmiştir. Bu olaydan sonra bir çok mıntıkayı ele geçiren milli kuvvetlerimiz düşmanı Aydın’dan atmaya muvaffak olmuşlardır, bu arada bir çok ev yıkılmış. Yakılmış, yangınlar ve ölüler şehri bir enkaz haline getirmiştir. 29 Haziran 1919’da meydana gelen bu olaya "AYDIN KENT SAVAŞI" ismi verilmiştir. Aydın bu olaydan sonra günlerce yandı, Aydın’da ileri gelen kimse kalmadı, çünkü Yunanlılar bunları toplayıp gittiler. Bu olaylar 3-4 gün sürdü, en sonunda Yunanlılar iyice gerilere çekildiler. Bu 1 Temmuz 1919’a kadar devam etti, bu tarihte bir Yunan Keşif Uçağı Aydın üzerinde uçtu.
Yörük Ali Efe ile milisler tedbir aldı, Yunanlılar 3 Temmuz 1919 tarihinde yavaş yavaş ve takviyeli olarak Aydın’a yine girmeye kalktılar. Yörük Ali Efe ve kızanları ile milislerin hazırlıklı olması nedeni ile düşman Aydın’ı işgal edemedi.
