Yargıç
Sakın başlığına bakıp bir hukuk yazısı sanmayınız. Hukuk tahsilim olmadığı gibi ne işe yaradığını da bilmem. Gerçi kanunları bilmemek suçun hükmünü değiştirmez diye bir laf duymuştum ama şimdi benim hukukun ne işe yaradığını bilmemem suç teşkil ediyor mu onu da bilmiyorum. Şayet hukukun ne işe yaradığını bilmemek suç ise cezamıza razıyız şimdiden.
Ben tıptan da anlamam. Politikanın ne olduğunu bilmem. Voleybol kurallarına tamamen yabancıyım. Bütün bunları bilmemek de suç unsuru mu onu da bilmiyorum. Teamüller bunlar için ne diyor acaba?
Efendim bir lisan yazısı yazmaya karar vermiştim. Malum dünya denilen kürede kelimelerin en çok değiştiği ülkelerden biriyiz. Zaman içinde bazı değişikler yapıyorlar. Ben hep iyimser bakıp ‘vardır bir bildikleri’ der geçerim. Yani ‘biat’ kültüründen gelme olduğum için ‘itaat’ etmeme gibi bir garabetin içine düşmemeye çalışırım.
Sadeleştirilmiş eser dünyada kaç tane var onu da bilmem. Son zamanlarda kelimelere yeni manalar vermek bayağı hız kazanınca, biz yetişemez olduk. Mesela ‘gaye, maksat, hedef, ufuk’ gibi kelimelerin yerine geçmek üzere ‘amaç’ kelimesi konuldu. Bu kelime amacına ulaştı küçük büyük herkes konuşur oldu. Yani dedem de torunu da ‘amaç’ ne demek olduğunu biliyor. Biz tam ‘oh bu bari tuttu’ derken biri ‘tutup’ amacı ‘erek’ yapmaz mı? Amacın ne senin kardeşim?..
Gelelim ‘yargıç’ kelimesine. Cümleden anladığıma göre ‘hakim’ yerine ikame edilmiş bir kelime. Ferit Devellioğlu Aydın Kitabevi Yayınları Ankara Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik lügat 2005 22. baskı sayfa 313 de ‘hakim’ kelimesinin karşılığı olarak “ hükmeden, dava yargılama işine memur olan” şeklinde de bir açıklama yapmış. Yani ‘hüküm’ veren, mahkeme eden vs…
İlk hecesi ‘hak’ olan bu kelimenin daha telaffuzu ile ne manaya geldiği anlaşılıyor.
Gelelim ‘yargıç’ kelimesine… İki heceden teşekkül eden bu kelimenin ilk hecesi ‘yar.’ Şöyle sözlükleri karıştırdığımızda yar hecesinin yani yargıç kelimesinin ilk hecesinin ne olduğuna bir göz atalım dedik. İlhan Ayverdi tarafından Kubbealtı neşriyat ile vücuda gelen Misalli Büyük Türkçe Sözlük 3. Cilt 3371. Sayfada yar bahsi şöyle geçmektedir.
1- Yar: Sevgili. Dost. Bildik, tanıdık. Mecazi olarak da vefalı dost. Kısaca ihtiva ediyor ve hiçbir şekilde kimseyi yargılayan bir intibaa uyandırmıyor.
2-Eski Türkçede ağız suyu salya. “yere düşse ağzının bir katre yarı” ahmedî’ye ait bir mısra ile açıklamaya çalışılmış.
3- Yar: Dik ve uçurum, yer yarığı.
4- Yarmaktan emir. Bölmek, parçalara ayırmak.
Bütün bunlara ilave olarak belki sözlüklerde bulunmayan ama ahali dilinde çok kullanılan ‘korkutmak’ gibi manaları da var. “ Korkudan yüreğim yarıldı. Yüreğimi yardın” gibi..
İlk madde hariç tamamen olumsuzluk belirten bu kelime ‘yargıç’ kelimesinin ilk hecesi olarak okunuyor. Kim hakim kelimesinden rahatsız oldu da böyle bir şey yaptı bilmiyorum. Kime yar olmak, kimin ağzının suyunu akıtmak, neleri bölmek ve neyi uçuruma atmak istediler belli değil.
Bu dilciler garip işler yapıyor yani. Ne alakası var şimdi bu ‘yar’ kelimesinin kelimenin aslıyla.
Kısaca yargıcın ilk hecesi böyle. Ne diyelim başa gelen çekilir. Yeter ki başka yerimize gelmesin…
