Kutsal Bilgi ve Devlet Adamlığı (II)
Devlet adamlığı konusunda kutsal bilgi kaynaklı geleneksel irşat şöylece devam eder.
Zalim olmamalı., "Ey hükümdar, eğer her iki dünya hükümdarlığını istiyorsan, harama karışma, zulüm etme, insan kanı dökme, düşmanlık besleme ve kin gütme. Eğer devamlı ve ebedi hükümdarlık istiyorsan, adaletten ayrılma ve halk üzerinden zulmü kaldır. Zalim adam uzun müddet beyliğe sahip olamaz, zalimin zulmüne halk uzun müddet dayanamaz. Zulüm yanar ateştir, yaklaşanı yakar; kânun sudur, akarsa nimet yetişir. Zalim olma, zulmü kötülere karşı tatbik et, bütün memleketi kötülerden temizle." (2)
Merhametli ve şefkatli olmalı., "Halk koyun gibidir, hükümdar onun çobanıdır, çoban koyunlara karşı merhametli olmalıdır. Ey hükümdar, memleketinde gözünü ve kulağını keskin tut, merhametini herkese ulaştır." Yalancı olmamalı ve yalandan hoşlanmamalı.
Siyasette mahir olmalı., "Hükümdar memleket ve kânunu siyaset ile düzene koyar, halk hareketini onun siyasetine bakarak tanzim eder." Suçluları affetmeli., "Avrupa Hun hükümdarı Attilâ 448 yılında kendisine suikast maksadı ile gelen Bizans elçilik heyetinin hiçbirine dokunmayarak affetmişti.
İnatçı olmamalı. Temiz olmalı. Takva sahibi olmalı.
Dili yumuşak (tatlı dilli) olmalı., "İnsanın gönlü bir bahçedir, onu yetiştiren su, hükümdarların sözleri ve nasihatleridir. Hangi bahçe devamlı sulanırsa, orada binlerce renkli ve kokulu çiçek açar. Hükümdar onun hakkında iyi sözler sarf ederse, halkın gönlü açılır ve yüzü güler." Mağrur ve kibirli olmamalı., "Hükümdar mağrur, kabadayı ve kibirli olmamalı, gurûr insanı doğru yoldan çıkarır."
Tok gözlü olmalı.
Gönlü temiz ve kalbi doğru olmalı.
Anlayışlı olmalı. Misafirperver olmalı.
Nefsine hâkim olmalı., "Ey hükümdar, nefsine kuvvetle karşı koy: onun arzusunu yerine getirip, ona zevk sürdürme. En kötü düşmanın budur. Bu dünya bir düşmandır, nefsin ise, başka bir düşmandır; bu iki düşmanın her yerde tuzağı hazırdır."
Harama el uzatmamalı.
Tanrı'ya kulluk etmeli, ibadet etmeli., "Ölüm gelmeden sen ölüme hazırlan, hayatta iken Tanrı'nın emirlerini yerine getir, ibadette kusur etme."
İçki içmemeli, kumar oynamamalı, fesattan uzak durmalı, "Hükümdar içki içmemeli. Hükümdarlar (sarhoş eden alkollü içki) şarabın tadına alışırsa, memleketin ve halkın bundan çekeceği çok acı olur"
Kan dökmemeli, düşmanlık besleyip kin gütmemelidir.
Kılıcı elden bırakmamalı., "Hükümdarlar kılıç ile memleketine hakim olurlar.
Kılıç ile balta memleketin bekçisidir. Kılıç sayesinde memleketler ele geçirilir. Kılıç kımıldadığı (ordular cenge hazır olduğu) müddetçe düşman kımıldayamaz. Kılıç kınına girerse, hükümdarın huzuru kaçar."
Dünya malına değer vermemeli, dünyaya aldanmamalı ve varlığının fani olduğunu unutmamalıdır. "Ölüm olmasa ve insan baki kalsa idi, hükümdarlık ne güzel bir şey olurdu. Ey hükümdar ölüm gelmeden sen ölüme hazırlan, ölüme gafil avlanma. Ey hükümdar, sen saray ve köşkler yaptırma, kara toprak altında senin evin hazırdır.
Bu dünya bir zindandır, zindan içinde endişeden başka bir şey bulunmaz. Zindanda sen fazla sevinç bekleme, sevinme ve avunma yeri ancak cennettir. Bu dünya çok eski, ihtiyar bir dünyadır. Bu haşin dünya çok hükümdarları görüp-geçirdi. Senin gibi yiğit birçok hükümdarları ihtiyarlattı, seni de uzun müddet yaşatmaz. Dünyaya nail olan nice cihan hükümdarlarını ölüm yakaladı ve onlar gözleri ile etrafında dua dilenerek gittiler." (2)
Güler yüzlü, yakışıklı, saçı-sakalı düzgün ve orta boylu olmalı.
