Siyanür
Türkiye’nin gündeminde son iki haftadır çok sık tekrarlanan bir kelime.
Daha önceleri filmlerde duyarken, toplum sağlığına yönelik tehlikeli ihtimalleri nedeniyle günlük hayatımızın içine ara ara girmeye başladı.
Siyanür nedir?
Belli miktarlardan fazla bedende bulunduğunda son derece zehirli bir maddedir.
Neden?
Çünkü bedene belli miktardan fazla girdiğinde bedenimizin oksijeni kullanmasını engeller.
Yapı organların çalışması için hayati önemi olan, soluduğumuz havadan akciğerlerimizle bedenimize gönderilen oksijen, siyanür nedeniyle kullanılamaz hale gelir.
O zaman ne olur?
O zaman beden hızla daha fazla nefes alıp vermeye çalışır. Ama bu işe yaramaz. Ardından nefes alıp verme durur ve maalesef ölüm olur.
Başka zararı var mı?
Evet. Yavaş yavaş bedene girdiğinde merkezi sinir sistemi(beyin ve beyine bağlı sistem), kalp, mide bağırsak sistemi ve troid organı öncelikli olarak etkilenir.
Peki siyanür bedene nasıl girer?
Ağız, solunum ve deri yoluyla girer. Özellikle solunabilir siyanür solunum yoluyla bedene girdiğinde, miktarı da fazlaysa kısa sürede felç ve ölüm olabilir.
Deri ve ağız yoluyla siyanür bedene girdiğinde daha yavaş etki gösterebilir. Tedavi ile düzelme ihtimali artar.
Ne zaman siyanür zehirlenmesinden şüphelenmeliyiz?
Hafif derece zehirlenmede belirtiler hastalığa has değildir. Kuvvetsizlik, baş ağrısı,baş dönmesi, bulantı, kusma görülmektedir. Ciltte kızarmaya neden olur. Morarma olmaz. Düşük dozlarda idrarla atılmaktadır. Orta derecede zehirlenmede ise çarpıntı gelişmektedir. Kaslarda güçsüzlük, kasılmalar, göz hareketlerinde değişiklikler ve şuur bulanıklığı gelişebilir. Temas sürdükçe bilinç kaybı, kasılmalar ve beyin kaynaklı solunum durması gelişir, nabız bu düzeyde genellikle hızlıdır. Yüksek doz ağır temasta ise, ani değişiklikler gelişir, kişi bilinç kaybı ile haykırarak yere düşer ki bu duruma “Apoplektik felç biçimi” denilmektedir.
Yavaş yavaş ortaya çıkan zehirlenmelerde ne olur?
Kronik siyanür zehirlenmesi ise guatr ve troid bezinin çok çalışmasına neden olabilir.
Bu durum baş ağrısı, çarpıntı, mide-barsak bozukluğu, kulakta uğultu, görme bozukluğu, ruhsal hastalık belirtileri ve bazı kişilerde ciltte kırmızı kabarcıklar görülebilir.
Günlük hayatta siyanür nerelerde kullanılıyor?
Sentetik lastik ve bazı kimyasal maddelerin üretimi, dericilik, gübre, fare ve böcek ilaçları üretimi, fotoğrafçılık, metalürji ve laboratuvar tekniği alanlarında, dericilikte sertleştirmede, elektrolizle kaplamada, altın- gümüş gibi maden işletmelerinde siyanür teknik işlemlerde kullanılır.
Neden toplum sağlığı ile ilgili tehlikeler olmaya başladı?
Çünkü insan faktörünün olduğu her işte hata ihtimali vardır. Örneğin maden işlemedeki siyanür kullanımı miktar olarak çoktur. Ortaya çıkan kaza ve tedbirsizlik durumlarında gerek içinde bulunduğu çevreye, gerek o çevredeki canlı hayata direk zararlı etkiler ortaya çıkartabilmektedir. Bu da toplum sağlığını direk ilgilendirir.
Tabi bir de orman yangınları ve sanayi tipi işyerlerinde ortaya çıkan yangınlar nedeniyle gelişen siyanüre bağlı zehirlenme ve ölümler var.
Yangınla siyanürün ne ilgisi var?
Yangınlarda birçok plastik liflerin yanması sonucunda siyanür içeren gazlar ortaya çıkabilmektedir. Yangın ortamında siyanür, solunum yoluyla alınabileceği gibi deriden emilim yoluyla da alınabilmektedir. Yangında kalmış kişilerde kanda siyanür saptanabilmektedir.
İnsan sağlığına zarar verdiği başka kullanım alanları yok mu?
Var. Siyanür bileşikleri İran-Irak savaşında olduğu gibi kimyasal silah olarak ya da Amerika Birleşik Devletleri’nin bazı eyaletlerindeki gibi ölüm cezası uygulamasında da kullanılmaktadır.
Sadece kimyasal maddelerde mi siyanür var?
Hayır. Siyanürün bir başka kaynağı doğada çeşitli meyvelerin (elma, şeftali, kayısı, kiraz, erik, vb) tohumlarında bulunan, “Amigdalin” adlı bir glikoziddir.
Yani tıpta dediğimiz gibi “bir maddeyi zehir haline getiren miktarıdır, dozudur."
