Günlük Hayatta Matematik, Savaşmamaya Yarar
Çocukların en sevdiği soru bu, “Matematik ne işe yarayacak öğretmenim?”.
Biz de öğretmenimize sormuştuk aynı soruyu. O da savaşlarda çok işe yaradığını, topçu mühendislerin atacakları mermilerin nereye düşeceğini çok az bir yanılma payıyla hesaplayabildiklerini söylemişti. Sınıftan birkaç kişi “vaauuvv” diye heyecanlanırken, buz kesilmiştim. Şimdi iyi bir şey mi bu matematik, bombaları tam olarak insanların evlerine isabet ettiriyor..
Ben öğrencilerime tam tersini söylüyorum. Matematik, savaşmamaya yarar. Uğruna savaşacak, analiz edilmemiş soru bırakmaz çünkü. Problemi alırsın karşına, saatlerce günlerce yıllarca düşünürsün. Doğru kurgulama, sorunu anlama, çözüme yaklaşma becerisidir Matematik. Sabırdır, çok yönlülüktür. Başka çözüm yollarına saygı duymak, değerlendirmektir. Vaz-geç-me-mek-tir.
Bu yılki Vehbi Koç Ödülü töreninde Ali Nesin de Matematik ile ilgili konuşurken, öğrencilerine hiçbir şeye yaramayacağını bildiği bir problemi verip, iki saat boyunca düşündüklerini; işe yaramazlığın yanında inat etmenin, düşünmenin, problemi doğru kurgulamanın, sorunu anlamanın, problemin çözülemese de problemin zorluğunu anlamanın, bütün bunların hayatta; insani ilişkilerde, toplumla ilişkilerde, kişisel ilişkilerde kısaca her işte işe yarayacağını söyledi. Külliyen bu böyle.
Ve değildir ki Matematik sadece, savaş kayıplarının aritmetiğidir. Değildir ki savaş bütçesi muhasebesidir.
Olmamalı, bir şeyler yapmalı.
Öğretmen ya da ebeveyn olarak bize düşen, çocukları kirli hesaplara şahitlikten alıkoymak, onlara kendi problemlerini bulana-oluşturana kadar barışçıl, ekolojik, demokratik, özgürlükçü, eşitlikçi problemler yönelterek dünyanın daha yaşanılabilir bir yer olması için düşünmeye, matematik yapmaya yöneltmiş olmaktır. Benzer gaye ile farklı yaş gruplarına bu dönem okul sınavları için hazırladığım iki örnek soruyu paylaşıyorum:
Soru 1: İstanbul’da yeni havalimanı için başlatılan çalışmalarda 1.gün bölgedeki ağaçların 1/3 ü, 2.gün ¼ ü, 3.gün 1/6 sı yok ediliyor. Geriye 150 bin ağaç kaldığına göre üç günde kesilen ağaç sayısını bulabilir misiniz?
Soru 2: Denizkızı Ponyo ve arkadaşı Sosuke, balıkların özgürlüğünden alıkonularak kapatıldıkları akvaryumun boyutlarını ölçmek ve yetkililere şikayet etmek istiyorlar. Dikdörtgen prizma şeklindeki akvaryumun taban ölçülerinin 4 m, 6 m ve 10 m olduğunu hesaplıyorlar. Onlara akvaryumun hacmini hesaplamada yardımcı olabilir misiniz?
Yazıyı, büyüklere ve küçüklere bir yaz kitabı önerisiyle bitireceğim. Eğer hâlâ okunmadıysa, Vladimir Tumanov'un Kraliçeyi Kurtarmak'ı mutlaka okunmalı. Naifçe yazılmış, çocuklara çaktırmadan matematik yaptıran bir hikayeyi anlatıyor. Yazının başında sorulan soruya güzel de bir örnek teşkil ediyor: günlük hayatta matematik kraliçeyi kurtarmaya da yarar! Neden olmasın, inanırsak ve çalışırsak belki dünyayı kurtarmaya da yarayabilir..
