Emeklilik için gerekli temel şartlardan biri çalışması ve kendisi adına sigorta primlerinin SGK’na yatırılmasıdır. Bu şekilde SGK prim gün sayısını, yaşını ve sigortalılık süresini tamamlayanlar emekli aylığı bağlanmasına hak kazanmaktadır. Ancak,
çeşitli nedenlerle çalışmayan veya çalışmaya ara vermiş olanların da prim gün sayısını tamamlayabilmeleri için isteğe bağlı sigortalı olma hakkı verilmiştir.
Diğer bir deyişle, herhangi bir işte çalışmayanlar, ev hanımları, öğrenciler ve kısmi zamanlı (part-time) çalışanlar isteğe bağlı sigorta ile sosyal güvenliklerini devam ettirme veya eksik günlerini 30 güne tamamlama imkanına sahip olmaktadır.
Kimler isteğe bağlıya prim ödeyebiliyor?
İsteğe bağlı sigortaya devam edebilme için uluslararası sosyal güvenlik sözleşmelerinden doğan haklar saklı kalmak kaydıyla, Türkiye’de yasal olarak ikamet edenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından;
a) 18 yaşını doldurmuş olmak,
b) Kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak veya Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte, ay içinde 30 günden az çalışmak ya da tam gün çalışmamak,
c) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,
ç) İsteğe bağlı sigorta giriş bildirgesiyle Kuruma başvuruda bulunmak,şartları aranmaktadır.
Türkiye ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanlardan Türkiye’de ikamet şartı aranmamaktadır.
Başvuru şart
İlk defa isteğe bağlı sigortaya bildirim işlemi, isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin, başvuru sahibinin ikametini görev bölgesi içine alan SGK müdürlüğüne verilmesi ile gerçekleşir. Tekrar isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunacaklar ise talep dilekçesi ile Kuruma başvururlar. Türkiye’de ikamet etmekteyken sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde bulunan Türk vatandaşlarından isteğe bağlı sigortalı olmak için talepte bulunanların isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinde beyan etmiş oldukları Türkiye’deki adresi ikamet adresi olarak esas alınır.
İsteğe bağlı sigortalılık, isteğe bağlı sigortalılık giriş bildirgesinin veya talep dilekçesinin SGK kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar.
Ne kadar prim ödeniyor?
İsteğe bağlı sigortalıların ödeyecekleri SGK primi tamamen sigortalı tarafından belirlenmektedir. Sosyal güvenlik reformu sonrasında isteğe bağlı sigorta primi, belirlenecek olan prime esas kazancın alt sınırı (asgari ücret) ile üst sınırı (asgari ücretin 6.5 katı) arasında, sigortalı tarafından belirlenen aylık kazanç üzerinden bulunacak kazancın yüzde 32’sidir. Asgari ücret her arttığında isteğe bağlı sigorta primi de buna bağlı olarak artmaktadır. İsteğe bağlı sigorta primi, ait olduğu ayı takip eden ayın son gününe kadar ödenebilmektedir.
Asgari ücretten prim ödeyen İsteğe bağlı sigortalının prim tutarı 1.647 TLxyüzde 32=) 527,04 TL olup, en yüksek prim tutarı ise SGK tavan tutarı üzerinden 3.425,76 TL’dir. İsteğe bağlı sigortalılar 527,04 TL ile 3.425,76 TL arasında istedikleri miktar üzerinden ödeme yapabilirler.
İsteğe bağlılar sağlıktan yararlanabiliyor
İsteğe bağlı sigorta primi ödeyenlerin eski yıllarda SSK mevzuatında sağlık hizmetlerinden öncesi yararlandırılmamaları ciddi mağduriyetlere neden olduğundan, hem emeklilik hem de sağlık primi ödenmesi imkanı getirilmiştir. Yani isteğe bağlı sigortalının eşinden sağlık yardımı aldığı gerekçesiyle sağlık primi ödememe imkanı yoktur. Zorunlu olarak isteğe bağlı sigortalı kendi üzerinden sağlık primi ödeyecek olup, sağlık yardımını kendi sigortalılığı üzerinden karşılaması gerekmektedir.
İsteğe bağlıda 3.5 yıl kuralı
İsteğe bağlı sigorta primleri 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalılık süresi olarak değerlendirilmektedir. Diğer bir deyişle isteğe bağlı sigorta primleri sanki Bağ-Kur primi ödeniyormuş gibi dikkate alınmaktadır.
Bu nedenle özellikle emeklilik hesabı yapılırken isteğe bağlı sigorta primi ödeyen kişilerin eğer SSK’dan emekli olmak istiyorlarsa son yedi yılda 3.5 yıldan daha az isteğe bağlı sigorta primi ödemeleri gerektiğine dikkat edilmelidir.
İsteğe bağlı sigorta (Bağ-Kur) sigortalılıklarının fazla olması halinde emekli yaşlarının değişebileceğine dikkat etmeleri gerekmektedir.
Ancak, part-time çalışan sigortalıların aynı ay içerisinde isteğe bağlı sigortaya prim ödemeleri halinde bu süreler ile yurtdışında Türk işverenler tarafından sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmayan ülkelerde çalıştırılan işçiler için ödenen isteğe bağlı sigorta primleri 4/a (SSK) kapsamında sigortalılık süresi olarak değerlendirilecektir.