Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker’ in “bitkisel ilaç” ve “besin destekleri” (“gıda takviyesi”) ile ilgili açıklamalarını büyük bir memnuniyetle okudum (1).
Halkımız, uzun zamandan beri önce reyting peşindeki medyayı pek güzel kullanan, daha sonra buldukları boş meydanda işi kendi televizyon programlarını yapmaya, bitkisel ilaç-gıda takviyesi satan zincir dükkânlar açmaya kadar ilerleten bir takım “şarlatanlar” tarafından sömürülüyor ve kimsenin de bu soyguna sesi çıkmıyordu.
Gerekli kanuni düzenlemelerin yapılması için hayli geç kalınmış olsa da “Buna da şükür” diyelim ve yapılan sahtekârlıkları, çevrilen dolapları anlayabilmek için önce besin destekleri ve bitkisel ilaçların ne olduğunu ne olmadığını anlatarak işe başlayalım.
Besin destekleri nedir?
Beslenmeye destek olmak amacıyla vitamin, mineral, antioksidan, lif, yağ asitleri ve amino asitler gibi besin öğelerini ihtiva eden ürünlere “besin destekleri” veya “gıda takviyeleri” adı veriliyor.
Bu besin öğeleri sağlıklı yaşamak, hastalıklardan korunmak için elbette belirli miktarlarda alınması gereken maddelerdir ama bunlar normal beslenen herkesin yediği-içtiği gıdalarda yeteri kadar mevcuttur.
Özellikle de Türkiye gibi her mevsime ait çeşit çeşit sebze, meyve, ot ve hayvansal gıdaların bulunduğu bir ülkede besin desteklerine ancak çiğneme bozukluğu, yutma güçlüğü, bulantı-kusma, kronik hastalıkların nekahet dönemleri gibi özel durumlarda ihtiyaç duyulabilir.
Besin destekleri “herkesin mutlaka alması gereken ürünler olmadığı hâlde” çeşitli propagandalarla insanların kafalarında bu besin destekleri alınmazsa sanki sağlıklı yaşamanın mümkün olamayacağı gibi bir “algı” yaratılmıştır.
Birçok insan besin desteklerinin sağlıklı yaşamanın olmazsa olmazı olduğuna inandırılmıştır.
Bu doğru değildir; bu, bu tür ürünleri daha fazla satmak için yapılan bir aldatmacadır, bir beyin yıkama operasyonudur.
Mucize veya herhangi bir hastalığı önleyen veya tedavi eden bir bitki yoktur ama sağlıklı yaşayabilmek için bunların tümünün de makûl miktarlarda yenmesi icap eder.
Besin destekleri vasıtasıyla vücudun ihtiyacından fazla vitamin, mineral, antioksidan gibi maddelerin alınmasının sağlığa faydası değil zararının olduğu da unutulmamalıdır.
Oysa ne kadar çok yersek yiyelim bu besin öğelerini “tabii besinler” aracılığıyla sağlığımıza zarar verecek miktarda almak mümkün değildir.
Bu arada, mesela bir demeti 1 lira olan maydanozun, kilosu 2 lira olan brokolinin tablet veya kapsül hâline getirilip besin desteği olduğunda bazen beş-on misli hatta daha pahalıya satıldığı da aklınızda olsun!
Bitkisel ilaç nedir?
Bir bitki, çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilip bir takım katkı maddeleri eklenip tablet, kapsül, şurup veya benzeri bir şekle sokularak ve bir hastalığı veya rahatsızlığı önlediği-tedavi ettiği iddiasıyla satılıyorsa artık “bitkisel ilaç” olmuş demektir.
Bitkilerden elde edilen bir ürünün “bitkisel ilaç” olarak satılabilmesi için şu şartların mutlaka yerine getirilmiş olması icap eder:
BİR: Bitkisel ilacın bir hastalığı veya rahatsızlığı önlediği, tedavi ettiği veya bunlara yardımcı olduğu tıpkı ilaçlarda olduğu gibi bilimsel araştırmalarla (plasebo kontrollü, çift kör, randomize) ispatlanmış olmalıdır.
İKİ: Bitkisel ilacın aksi tesirleri, ilaç etkileşimleri ve fazla alındığında yol açabileceği durumlar da aynı yöntemlerle belirlenmiş olmalı ve bu bilgiler bitkisel ilacın prospektüsünde yer almalıdır.
ÜÇ: Bitkisel ilacın bir tabletinde veya kapsülünde bulunan kimyasal maddeler ve bunların miktarları da bildirilmelidir.
DÖRT: Bitkisel ilaçlar bunları üretenlerin ticarethanelerinde değil mutlaka eczanelerde ve hatta doktor reçetesi ile satılmalıdır.
Gelelim neticeye
Besin destekleri ve bitkisel ilaçlarla alenen ve resmen “gıda takiyesi” yapıldığını vurgulayalım ve lafı uzatmadan durumu özetleyelim.
BİR: Besin destekleri sadece, çeşitli vitamin, mineral, amino asit gibi maddelerin besinlerle alınamadığı “özel durumlarda” faydalıdır ve kullanılmalıdır.
İKİ: Bugün piyasada bulunan yüzlerce çeşit “besin desteği” sanki “bitkisel ilaçmış gibi” satılarak insanlar göz göre göre aldatılmaktadır.
ÜÇ: Bitkisel ilaç olarak satılan ürünlerin neredeyse tamamına yakını bitkisel ilaç tarifine uymamaktadır.
DÖRT: Bitkisel ilaçların veya gıda takviyelerinin içine kimyasal maddeler katılması (gıda takiyesi) ise tamamen “polisiye” bir olaydır.
DÖRT: Yerinde ve doğru kullanılan besin desteklerine de bitkisel ilaçlara da diyecek hiçbir sözüm olmadığı gibi bunları her zaman sentetik ilaçlara tercih etmek gerekir.
“Gıda takiyeciliğine” en kısa zamanda etkili cezalarla “Dur” deneceğine inanıyorum.
KAYNAK