Bu çalışma, ilk kez 1884 yılında yayınlanan Ailenin özel mülkiyetin ve devletin kökeni adlı kitaptan derlenmiştir. Kitap, sosyal bilimci, Morgan’ın dilimize EskiToplum olarak çevrilen ve 1877 yılında yayınlanan Ancient Society or Researchers in the lines of Human Proğressfrom Savagery though Barbarism to Cİvilisation adlı kitabından Marx’ın tuttuğu notların ve Engels- Marx ikilisinin konuşmalarının, Engels tarafından derlenmesinden oluşmuştur. Kitap; üzerinden yüz küsür yıl geçmesine rağmen, bilimsel bir çalışma olduğu için güncelliği kaybetmemiştir.,
Kitaptan bölümlerle Ailenin geçmişteki durumunu anlatarak, geçmişin günümüze taşıdığı gerçeklerin bugünkü kafa karışıklığına neden olduğunu anlatmak için bu yazıyı hazırladım.
Tek eşlilik, çok eşlilik tartışmalarının yeniden gündemi meşgul etmeye başladığı bu günlerde, yıllar önce okuduğum bu kitabı yeniden okumak, ister tek eşlilik olsun ister çok eşlilik, ekonomik özgürlüğünü kazanmadığı sürece, kadının sosyal yazgısının da değişmeyeceği biçimindeki düşüncemi pekiştirdi.
Sevindiğim bir nokta var, aslında bu yüz küsür yılda, kadınlar lehine biraz da olsa bir şeyler değişmiş.
Kitaptan alıntılar yaparken, aralarda parantez içinde kendi düşüncelerimi de aktaracağım. Yazı dizsisinin sonunda da, eğer gerek görürsem, tek-çok eşlilik hakkında ne düşündüğümü söyleyeceğim.
M.Ş. 20.09.11
Kitap: Ailenin Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni
Yazar: Friedrich Engels
1. Bölüm
İnsanlığın tarih-öncesi dönemini bilinçli bir biçimde belirli bir düzene koyma işine ilk girişen kişi Morgan olmuştur. Morgan, insanlığın tarihsel sürecini üç ana bölüme ayırır. Yabanıllık, barbarlık ve uygarlık. Ayrıca ilk iki dönemden her birini aşağı, orta ve yukarı aşamalara ayırır.
I.Yabanıllık
1. Aşağı aşama: Sıcak ve ılıman ormanlarda henüz ilkel barınaklarda veya kısmen ağaçlar üzerinde yaşayan insan türünün çoğunluğu.. Kabuklu ya da kabuksuz yemişlerle ve köklerle beslenirlerdi. Bu dönemin başlıca sonucu heceli (articule) bir dilin ortaya çıkışıdır. Binlerce yıl sürmüş olmasına rağmen, bu durumu dolaysız tanıklarla gösteremiyoruz.
(Kitabın yazıldığı tarihlerde Amazon ormanlarında ağaçlar üzerinde yaşayan ilkel kabileler henüz keşfedilmemişti. 20.yy. da yapılan bu keşif antropolojik çalışmaların doğruluğunu kanıtlar. M.Ş.)
2. Orta Aşama: Balık tüketimi ve ateşin kullanılmasıyla başlar. Bu yeni besin sayesinde insanlar iklim ve yer sınırlarına bağlı kalmaktan kurtuldular. Irmak boylarını ve deniz kıyılarını izleyerek dünyanın büyük bir bölümüne yayıldılar. Kabaca yontulmuş ve cilasız taştan aletlerin bütün kıtalar üzerine yayılmış bulunması, bu göçlere tanıklık eder.
3. Yukarı Aşama: Ok ve yayın türetimiyle başlar, bunlar sayesinde av eti olağan bir besin, av da olağan uğraş dallarından biri durumuna gelmiştir.
II. Barbarlık
1. Aşağı aşama: Çömlekçiliğin sahneye çıkışıyla başlar. Bu dönemin belirleyici etkeni, hayvanların evcilleştirilmesi ve yetiştirilmesi ile bitki ekimidir.
Ama eski dünya denilen Doğu kıtası evcilleştirmeye yatkın hemen hemen bütün hayvanlara ve biri hariç ekime özgü her türlü tahıla sahipti. Batı kıtası Amerika ise evcilleştirmeye yatkın memeli olarak yalnızca Lamaya ve ekilebilir tahıllardan da yalnızca mısıra sahipti. Bu farklı doğal koşullar sonucu bundan böyle her iki yarı küre halkları kendilerine özgü bir gidiş izlemişler ve iki gidişten her birinin özgül aşamalar içindeki belirtileri birbirinden ayrı olmuştur.
2. Orta aşama: Doğuda evcil hayvanlar yetiştirilmesi, batıda sulama aracıyla bitkilerin ekimi ve yapılarda kerpiç ve taş kullanılmasıyla başlar.
3. Yukarı aşama: Demir madeninin eritilmesi ve dökümüyle başlar ve alfabenin türetimi ve bunun yazıda kullanılmasıyla barbarlıktan uygarlığa geçilir.
Ama bütün bunların sonucu nüfusun hızla artışı ve küçük bir alan üzerinde yoğunlaşması oldu.
Morgan’ın düzenlediği sınıflamayı aşağıdaki gibi genelleştirebiliriz
Yabanıllık: Doğa ürünlerinden, onları hiç değiştirmeden yararlanmanın ağır bastığı dönem.
Barbarlık: Hayvan yetiştirme, tarım ve insanın faaliyeti sayesinde doğal ürünlerin üretimlini artırmayı sağlayan yöntemlerin üretimini artırmayı sağlayan yöntemlerin üretilmesi dönemi
Uygarlık: İnsanın doğal ürünleri hammadde olarak kullanmayı öğrendiği dönem, asıl anlamda sanayi ve ustalık dönemi.
Devamı: