O Zaman Amerika Keşfedilmemişti!
Erdal İZGİ
ESİNTİ
Önce ismini uydurduk.
Serbest Pazar, liberal ekonomi, rekabet özgürlüğü…
Sonra uygulamaya koyduk.
Tarife serbestliği, otokontrol, odaların denetimi vs.
Böylece…
Terazinin ibresi;
Şekerin dozu
Kumaşın boyası,
Yoğurdun yağı bir tuhaflaştı.
* * *
Modern kafalar geçmişe özenmez ama…
Takdir etme, imrenme hakkını da kullanır.
Gidelim 1502 yılına…
II. Beyazıt zamanına, yaptıklarına.
İstanbul, Bursa, Edirne, Konya, Diyarbakır, Musul, Karaman hemen her yerleşime dünyanın ilk standardizasyonunu getirmiş.
Örneğin; Kanunname-i İhtisab-ı Bursa…
‘Tüketicinin hakkı, üreticinin namı’ denmiş, ‘kalkınmanın temel taşıdır’ diye gösterilmiş.
* * *
Amerika daha keşfedilmeden;
Stokçuluk, iltimas, adam kayırma,.hileli-eksik mal satma, satılan malın
özelliğini değiştirme, bozuk ve süresi geçmiş malı kanunla önlemiş.
Ferman buyurmuş
Ekmeği kara, çiğ ve eksik çıkaran falakaya yatırılacak.
Sirke ve yoğurda su katanlar boynuna tahta koyulup çarşıda dolaştırılacak.
Hamallar, nalsız at gezdirmeyecek, en fazla iki dağ yükü yükleyecek.
Berber, aynı havluyu bir başkasında kullanmayacak.
Her sanatı kadı teftiş edecek, her kim belirlenen narhtan (belirlenen oran) eksik satarsa muhtesibi (belediye başkanı) çağıracak, teşhir ettirecek.
Camilerde dilenci dolaştırılmayacak.
* * *
Bugünkü TSE belgesi o zaman konulmuş.
Daha doğrusu…
Dünyanın en gelişmiş belediye kararları,
İlk tüketici hakları koruma yasası,
İlk hayvan hakları beyannamesi,
İlk gıda maddeleri genelgesi,
İlk çevre yönetmeliği…
* * *
O gün cihan devletiyiz.
Bugün AB’nin tozunu yutuyoruz.
Lafa gelince;
Ufku açık, örnek ülkeyiz…
