Geçen hafta Amerikan Kalp Derneği ve Amerikan Kardiyoloji Koleji tarafından hazırlanan yeni kolesterol kılavuzunun bilimsel yanlışlarını ve çelişkilerini yazmıştım (1).
Bilim dünyası, şimdi de kılavuzun kalp-damar hastalığı riskini belirlemek için tavsiye ettiği “hesap cetvelinin” de hatalı olduğunu, riski aşırı yüksek göstererek tüm dünyada yüz milyonlarca insanın boş yere ilaç almasına yol açacağı iddialarını tartışıyor (2, 3, 4, 5).
Hesa
p cetveliyle ilgili toz-duman medyada ”calculator-gate” adıyla anılmaya başladı (6).
Amerikan Kardiyoloji Koleji eski başkanı Prof. Dr. Steven Nissen de çok haklı olarak “Yeni kılavuzun uygulamasının durdurulmasını” isteyecek kadar ileri gidiyor.
Amerikan Kalp Derneği ve Amerikan Kardiyoloji Koleji ise “Hesap cetvelinin mükemmel değilse de ileriye dönük büyük bir adım olduğunu, kılavuzun körü körüne hesap cetveline uymaktan ziyade hasta ve doktorların tedavi seçeneklerini tartışmalarını tavsiye ettiğini” söylüyor.
Cetvel, riski yüzde 75-150 yüksek gösteriyor
Bu arada, hesap cetveli taslağının, Milli Sağlık Enstitüsü’ nün (NIH) isteği üzerine Harvard Tıp Fakültesi profesörlerinden Dr. Paul Ridker ve Dr. Nancy Cook tarafından bir sene önce incelendiği; test ettikleri gruplarda işe yaramadığını rapor ettikleri ama uyarılarının dikkate alınmadığı da ortaya çıktı.
Bu iki uzmana göre hesap cetveli riskleri “yüzde 75-150 daha fazla gösteriyor” ve bu yüzden de sadece USA’ da 13-16 milyon insan kalp hastalığı riski düşük olmasına rağmen “ömür boyu” statin tedavisine mahkûm olacak.
New York Times’ ta yer alan habere göre Nissen şunları söylüyor:
“Hiçbir risk faktörü bulunmayan, total kolesterolü 150, HDL 45, büyük tansiyonu 125 olan, diyabeti olmayan ve sigara içmeyen 60 yaşında Afrika kökenli Amerika’ lı erkeğin hesap cetveline göre 10 senelik riski 7.5 çıkıyor.
Buna göre de kalp krizi bakımından düşük risk grubunda yer almasına rağmen statin alması icap ediyor.
60 yaşında sağlıklı beyaz erkeklerin de riski 7.5 çıkıyor; onların da ilaç almaları gerekiyor.
Ortada korkunç bir yanlışlık var.
Bu hesap cetveline göre bizim tüm sağlıklı Coni’ lerimiz, 65 yaşın üzerindeki tüm siyah erkekler tedavi edilmek durumundalar.”
Kılavuzun hatalı olduğunu hazırlayanlar da biliyor
Amerikan medyasında yer alan haberlere göre, komite üyeleri “Bazı gruplar için “aşırı risk” ihtimalinin biz de farkındayız” diyorlar ve ekliyorlar:
“Bu hesap cetveli, riski yüksek olanların mutlaka ilaç almaları gerektiğini göstermiyor.
Cetvelin amacı, riskleri yüksek çıkaranları uyarmak ve doktorlarına danışarak tavsiyelerini almalarını sağlamaktır.
Bu değişmez bir kılavuz değil; yeni veriler elimize geçtikçe güncellemeler yapacağız, cetveli daha da iyileştireceğiz.
Statinler çok etkili, düşük maliyetli ve Amerikalıların çoğu için emniyetli ilaçlar; ortaya çıkan herhangi bir yan etki de ilacı kesmekle veya dozu azaltmakla düzeliyor.”
Kılavuz hazırlamak çocuk oyuncağı değil
Bu, bir gecede birkaç kişi tarafından hazırlanmış bir kılavuz olsaydı “Adamlar kılavuzu bir an önce yayınlamak için yorgun düşmüşler, uykusuz kalmışlar, birkaç küçük hata yapmışlar, bunlar düzeltilebilir, hoş görelim” denebilirdi.
Durum hiç de öyle değil:
BİR: Bu tür kılavuzlar öyle birkaç günlük hazırlık veya tek bir toplantı ile de yazılmıyor.
Yeni kılavuzun “12 senelik” bir çalışmanın mahsulü olduğunu söylemek yanlış olmaz; bundan önceki kılavuz 2001’ de yayınlanmıştı.
İKİ: Kılavuz, tek çalışma alanları “kalp-damar hastalıkları” olan, sürekli olarak literatürü takip eden ve hatta tümü de literatüre araştırmalarıyla katkıda bulunan, “gece gündüz kolesterolle yatıp kalkan uzmanlar” tarafından hazırlanıyor.
ÜÇ: Kılavuz, “sıradan” birkaç uzmanın değil sahalarında tüm dünyaca tanınan “onlarca” uzmanın katkısıyla vücut buluyor.
Kılavuz taslağı, önce iki farklı hakem kurulundan ve sonra onay kurulunun denetiminden geçiyor; yayınlanmadan önce de “oylama” yapılıyor (7).
Bu hususları dikkate aldığınızda “Hatalı olduğunun biz de farkındaydık” veya “Yanlışlarını düzeltebiliriz” türü savunmalar “gülünç” oluyor, kılavuzun itibarını yerle bir ediyor.
Bu iş çocuk oyuncağı değil.
Tüm dünyada “yüz milyonlarca insanın sağlığı” ve onların “ilaç firmalarının kasalarına boş yere giden milyarlarca doları” mevzubahis.
Kılavuz vukuatı ilk değil
Bu, kardiyoloji âleminin risk hesaplama konusundaki ilk “vukuatı” olmadığını daha önce de yazmıştım (1, 8).
2001’ deki kılavuzla statin kullanan Amerikalı sayısı bir anda 13 milyondan 36 milyona çıkmıştı.
Framingham modeline göre belirlenen risk hesabının puanlamaya dayalı hâle getirilmesiyle de ilacın müşterileri bir anda artmıştı.
Risk hesabında yüzde 5-10 yanılmayı “Hadi anlayalım ama yüzde 150’ ye varan yanılma, insanlarla resmen dalga geçmektir.”
Gelelim neticeye
Bu, kafaları “ilaç endüstrisine nasıl eder de daha fazla para kazandırırız fikrine” programlanmış, çıkar peşinde koşan uzmanlar tarafından hazırlanmış “tıbbın yüz karası” bir kılavuzdur.
Hazır çorbalara “kalp dostu logosu satan“, internet sitesinde “çorba reklâmı yapan” Amerikan Kalp Derneği’ nden başka ne bekliyordunuz ki?
KAYNAKLAR
2. http://healthland.time.com/2013/11/18/experts-warn-new-cholesterol-calculator-doesnt-add-up/ [2]
3. http://www.nytimes.com/2013/11/18/health/risk-calculator-for-cholesterol-appears-flawed.html [3]
4. http://www.usatoday.com/story/news/nation/2013/11/18/cholesterol-lowering-drugs-statins/3630531/ [4]
6. http://www.medpagetoday.com/Cardiology/Prevention/42977 [6]
7. http://gundem.milliyet.com.tr/kilavuzlar-doktorlara-yol/gundem/ydetay/1793800/default.htm [7]